کد مطلب:50440 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:271
[صفحه 37] اشراف و احاطه یافت و «ربیت الولد فربا» یعنی فرزند را تربیت كردم و او رشد كرد.[3] . این كاربردها در سخنان امیرمومنان علی (ع) نیز همین گونه وارد شده، چنانكه فرموده است: «اذا حییت بتحیه فحی باحسن منها و اذا اسدیت الیك ید فكافئها بما یربی علیها و الفضل مع ذلك للبادی.» ([4] . چون تو را درودی گویند، درودی گوی از آن به و چون به تو احسانی كنند، افزونتر از آن پاداش ده و فضیلت او راست كه نخست به كار برخاست. در اینجا واژه ی «یربی» به معنای زیادت و فزونی آمده است. همچنین آن حضرت واژه ی «ربوه» به معنای سرزمین بلند و مرتفع و تپه و پشته در سخنی والا به كار گرفته و فرموده است: «لا یخفی علیه من عباده شخوص لحظه و لا كرور لفظه و لا ازدلاف ربوه.»[5] . بر خداوند پوشیده نیست خیره نگریستن بندگان و نه بازگشتن لفظی برزبان ایشان و نه نزدیك شدنشان به پشته ای (و افتادن نگاهشان بر آن). امیر بیان، علی (ع) در ستایش انصار، آنان را پروراننده و رشددهنده ی اسلام معرفی كرده و فرموده است: «هم و الله ربوا الاسلام كما یربی الفلو مع غنائهم، بایدیهم السباط و السنتهم السلاط.»[6] . به خدا آنان اسلام را پروراندند، چنانكه كره اسب از شیر گرفته را پرورانند، با توانگری و دستهای بخشنده و زبانهای برنده. با توجه به معنا و مفهوم یاد شده، در بحث تربیت انسان، مفهوم واژه ی تربیت بر پرورش استعدادهای انسانی یعنی فراهم كردن زمینه ی رشد استعدادهای آدمی دلالت می كند. راغب اصفهانی- لغت شناس بزرگ- در این باره می نویسد: «ربیت» (تربیت كردم) از واژه ی «ربو» است و گفته اند اصلش از مضاعف یعنی «رب» (ربب) بوده است كه یك حرف آن برای تخفیف در لفظ به حرف (ی) تبدیل شده است مانند «تظننت» كه «تظنیت» شده است.[7] . «رب» به معنای مالك، خالق، صاحب، مدبر، مربی، قیم، سرور و منعم است و نیز اصلاح [صفحه 38] كننده ی هر چیز را «رب» گویند.[8] بنابراین «رب» به معنای مالك و مدبر و تربیت كننده است. راغب اصفهانی در این باره تعبیری دقیق كرده و چنین آورده است: «الرب فی الاصل التربیه و هو: انشاء الشی ء حالا فحالا الی حد التمام.»[9] یعنی «رب» در اصل به معنای تربیت و پرورش است و عبارت است از ایجاد كردن حالتی پس از حالت دیگر در چیزی تا به حد نهایی و تام و كمال خود برسد. آنچه در تربیت روی می دهد همین است، یعنی فراهم كردن زمینه های لازم تا بتدریج استعدادهای انسان شكوفا شود و به فعلیت درآید و به سوی حد نهایی و كمال خود سیر نماید. بنابراین می توان «تربیت» را چنین تعریف كرد: «تربیت عبارت است از رفع موانع و ایجاد مقتضیات برای آنكه استعدادهای انسان در جهت كمال مطلق شكوفا شود.»[10] .
واژه ی «تربیت» از ریشه ی «ربو» به معنای زیادت و فزونی و رشد و برآمدن گرفته شده است،[1] و كاربردهای گوناگون از این ریشه همه همین معنا را دربردارد، چنانكه «ربو» نفس عمیق و بلند را گویند كه موجب برآمدن سینه است و «ربوه» و «ربوه» «ربوه» و «رابیه» سرزمین بلند و مرتفع را گویند،[2] . و «ربا» یعنی افزون شد و نمو كرد كه در اصطلاح شرع مخصوص به افزون شدن سرمایه با غیر از سود شرعی است و «اربیتان» دو قسمت گوشت بن ران در قسمت كشاله ی ران را گویند كه بالا می آید و حالت برآمدگی دارد و «اربی علیه» یعنی بر او
صفحه 37، 38.